*با سلام و درود به مهمانان عزیز و کاربران گرامی وبلاگ#مهرزاد، ضمن عرض ادب و احترام، این صفحه به منظور اطلاع رسانی و برای نشر آگاهی و غنی سازی می باشد، خواهشمند است، هر گونه پیشنهاد یا انتقاد را به مدیر سایت بفرمایید. کار ما، با لبخند شما، کامل تر می گردد. 

دکتر بهمن یزدی صمدی، چهره ماندگار اصلاح نباتات و خدمات ماندگار در علم کشاورزی است.

دکتر بهمن یزدی صمدی زاده ۱۳۱۶ در شهر قصر شیرین، درگذشته ۱۰ شهریور ۱۴۰۴، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های علمی ایران در حوزه ژنتیک و اصلاح نباتات بود.

زندگی و دستاوردهای ایشان نمادی از تلاش بی‌وقفه برای پیشرفت علم و آموزش در کشور است. این دانشمند فقید، در طول سال‌ها فعالیت علمی و مدیریتی خود، تأثیرات ماندگاری در زمینه‌های مختلف به‌جا گذاشت.

دستاوردها و سوابق علمی و اجرایی،

دکتر یزدی صمدی پس از دریافت دکتری ژنتیک و اصلاح نباتات، به عنوان استاد دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز کرد. سوابق مدیریتی ایشان در این دانشگاه نیز قابل توجه است.

وی از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۴ ریاست دانشگاه تهران را بر عهده داشت.

علاوه بر فعالیت‌های دانشگاهی، ایشان عضویت در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران از بدو تأسیس و ریاست گروه علوم کشاورزی این فرهنگستان را نیز در کارنامه خود دارد.

خدمات ارزنده وی در حوزه کشاورزی و علوم، موجب شد تا در نخستین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۰ به عنوان چهره ماندگار عرصه علوم کشاورزی معرفی شود. 

همچنین، به دلیل فعالیت‌های برجسته علمی، در سال ۱۳۸۷ نشان درجه یک دانش را از رئیس‌جمهور وقت دریافت کرد و در سال ۱۳۹۲ نیز یکی از برگزیدگان جایزه علمی علامه طباطبایی از بنیاد ملی نخبگان بود.

نقش کلیدی در دانشگاه آزاد اسلامی و وزارت کشاورزی،

دکتر یزدی صمدی در نهادهای مهم دیگری نیز نقش مؤثری ایفا کرد. او در سال ۱۳۵۸ معاون تحقیقاتی و آموزشی وزارت کشاورزی شد و در ادامه، سوابق مهمی در دانشگاه آزاد اسلامی داشت، از جمله:

•    ریاست منطقه ۱۱ دانشگاه آزاد اسلامی
•    نماینده تام‌الاختیار هیئت امنای دانشگاه آزاد در استان‌های کرمانشاه، کردستان و ایلام
•    ریاست هیئت عالی نظارت هیئت مؤسس منطقه غرب کشور

بنیاد ملی نخبگان استان البرز در سال ۱۳۹۶ مراسمی برای تکریم و بزرگداشت این دانشمند برجسته برگزار کرد و لوح ارج‌نامه این بنیاد به ایشان اهدا شد.

دکتر یزدی صمدی، به همراه سید مصطفی محقق داماد، به عنوان نماینده فرهنگستان علوم، عضو هیئت امنای فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران بود.

دکتر بهمن یزدی صمدی  دهم شهریور ماه ۱۴۰۴ درگذشت و میراث ارزشمند علمی و مدیریتی او همچنان الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.

کتاب اصلاح نباتات زراعی، اثری ماندگار در علم کشاورزی است.

یکی از مهم‌ترین آثار علمی دکتر یزدی صمدی، کتاب اصلاح نباتات زراعی است که با همکاری دکتر سیروس عبدمیشانی تألیف شده است.

این کتاب در سال ۱۳۷۰ منتشر و به عنوان کتاب برگزیده سال جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد، که نشان‌دهنده اهمیت و تأثیرگذاری آن در جامعه علمی کشور است.

از متن کتاب:

بی‌شک میهن عزیز ما ایران با پهنه وسیع جغرافیایی، تنوع فراوان گیاهی و پتانسیل تولید بالا، می‌تواند با بهره‌گیری از دانش و فناوری‌های پیشرفته به کشوری خودکفا در جهان امروز تبدیل شود.

اصلاح نباتات یا به دیگر سخن علم بهبود گیاهان، در این راستا نقش مهمی را ایفا می‌کند و گامی مؤثر در بهبود و تولید هرچه بیشتر گیاهان زراعی به منظور استفاده اقتصادی آن‌ها برای بشر برمی‌دارد.

تألیف این کتاب نیز هدفی هرچند کوچک در این راستا دارد.

مزیت این کتاب این است که با زبانی به نسبت ساده و قابل فهم نگارش شده است تا خواننده با کمی دقت، توان فهم کلیه قسمت‌ها را به صورت خودآموز داشته باشد.

مطالب این کتاب برای کلیه محققین و دانشجویان رشته‌های متعدد علوم زیستی از جمله اصلاح نباتات مفید است.

اصلاح نباتات ترکیبی از علم و هنر است که ساختار ژنتیکی یک گیاه را بهبود بخشیده و به اقتصاد نوع بشر کمک شایانی کرده است. 

مفهوم هنر در اصلاح نباتات، به این معنی است که اصلاحگر بتواند پس از مشاهده، تفاوت‌ها و تنوع بین گیاهان را تشخیص دهد و بهترین نوع گیاه را انتخاب کند. 

هرچه این قدرت تشخیص بالاتر باشد، اصلاحگر موفق‌تر خواهد بود.

گزینش والدین یکی از بااهمیت‌ترین فعالیت‌ها در برنامه‌های اصلاح نباتات است و کارایی آن به میزان تنوع ژنتیکی موجود در جوامع گیاهی بستگی دارد.

گزینش برای صفاتی که وراثت‌پذیری بالاتری دارند، مؤثرتر است.

به عنوان مثال، در مورد صفت عملکرد که توسط ژن‌های زیادی کنترل می‌شود و وراثت‌پذیری پایینی دارد، گزینش مستقیم موفق نخواهد بود و باید از گزینش غیرمستقیم با کمک تکنیک‌های آماری چندمتغیره استفاده کرد.

تاریخچه علم اصلاح نباتات،

تاریخچه علم اصلاح نباتات به زمانی برمی‌گردد که انسان اولیه برای تهیه مواد غذایی خود به گیاهان روی آورد و شروع به کشت و بهره‌برداری از آن‌ها یا به اصطلاح امروزی اهلی کردن گیاه کرد.

زمانی که نخستین کشاورز بذرهای گیاهان و میوه‌ها را جمع‌آوری کرد و بر اساس ظاهر آن‌ها شروع به انتخاب کرد، تولد اصلاح نباتات رقم خورد.

در آن زمان، اطلاعی از مسائل ژنتیکی و ابزارهایی مانند میکروسکوپ وجود نداشت، بنابراین انتخاب یک گیاه فقط از طریق سلیقه کشاورز صورت می‌گرفت و می‌توان آن را یک هنر تلقی کرد.

سال‌ها بعد با گسترش علم ژنتیک و سایر علوم وابسته، اصلاح نباتات دانشگاهی شد.

امروزه برای اصلاح گیاهان وحشی و افزایش کیفیت گیاهان اهلی موجود، از قوانین و روش‌های خاص ژنتیکی استفاده می‌شود و دانش شدن اصلاح نباتات مدیون رشد علوم گیاهی وابسته، به ویژه دانش ژنتیک است.

شاید آغاز اصلاح و انتخاب گیاهان توسط بشر، هم‌زمان با شروع یکجانشینی و کشاورزی بوده است.

در آغاز کشت و کار، کشاورزان برای تهیه بذر فصل‌های بعدی، از گیاهان قوی‌تر که قادر به تولید بذر بودند استفاده می‌کردند و با تکرار این روند، شانس حضور گیاهان ضعیف کاهش یافت.

شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تاریخچه اصلاح نباتات را می‌توان به سه دوره متمایز تقسیم کرد: 

دوره اول:
این دوره با آغاز کشاورزی و تمدن بشر هم‌زمان است. در این زمان، هیچ آگاهی در زمینه نظام تولید مثل گیاه وجود نداشت. 

حدود ۹۰۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سال پیش در اطراف رودخانه دجله در شهری به نام جرمو که جزء سرحدات ایران آن زمان بود، اهلی کردن گیاهان صورت می‌گرفته است.

آشوریان و بابلیان حدود ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد به دوپایه‌ بودن درخت خرما (نر و ماده) پی بردند و گرده‌افشانی مصنوعی خرما را انجام می‌دادند. 

انتخاب اجداد سیب‌زمینی‌های کنونی از بین سیب‌زمینی‌های تلخ یا سمی توسط بومیان آمریکای لاتین و اهلی کردن گیاهانی مانند سورگوم، ارزن، سویا، برنج، چغندرقند، جو، یولاف و نخود از دیگر نمونه‌های اهلی کردن در این دوره است.

دوره دوم:
در این دوره، انسان به نظام تولید مثل و امکان تلاقی در گیاهان پی برد. کامراریوس (Camerarius) در سال ۱۶۹۴ جنسیت را در گیاهان تعریف کرد و ماتر  (Mather) در سال ۱۷۱۶ دگرگشنی را در ذرت گزارش داد.

در سال ۱۷۱۹، توماس فارچیلد (Thamas Farcchild) اولین دورگ‌گیری بین‌گونه‌ای را بین گل قرنفل و گل میخک انجام داد.

کارلوس لینه (Linnaeus) در سال ۱۷۵۳ با رده‌بندی گیاهان، به دورگ‌گیری کمک زیادی کرد.

پیشرفت عمده علم اصلاح نباتات توسط گریگور مندل (Mendel) فراهم شد که قوانین پایه‌ای وراثت را با دورگ‌گیری نخودفرنگی بنا نهاد.

تحقیقات مندل ابتدا در سال ۱۸۶۵ گزارش شد، اما تا زمان کشف مجدد قوانین او توسط کورنز، وریس و شرماک، به فراموشی سپرده شد.

در سال ۱۹۰۸، هاردی و وینبرگ قانون تعادل جمعیت را ارائه دادند و هارلن و پوپ در سال ۱۹۲۲ روش تلاقی برگشتی را برای اصلاح غلات پیشنهاد کردند.

دوره سوم: 
این دوره به عنوان دوره جدید در اصلاح نباتات مطرح است و با تحول اساسی در علم ژنتیک و گسترش بیوتکنولوژی همراه بود. علاوه بر روش‌های کلاسیک، ژنتیک مولکولی نیز به کمک اصلاح نباتات آمد.

در این دوره، با کمک فیشر و اسنادکور، پیشرفت‌های زیادی در روش‌های آماری، تجزیه واریانس و طرح آزمایش‌های کشاورزی حاصل شد. 

در سال ۱۹۳۵، واویلوف گزارش‌هایی در مورد مراکز تنوع گیاهان زراعی ارائه داد.

تاریخچه اصلاح نباتات در ایران:

ایران یکی از اولین کشورهای دنیاست که در آن کشاورزی و تمدن آغاز شده است.
حفاری‌ها در اطراف کاشان نشان می‌دهد که شش هزار سال پیش ایرانیان متمدن بوده و سیستم زراعی پیشرفته‌ای داشتند.

اکتشافات باستان‌شناسی در تپه‌ای در دهلران، حاکی از وجود قدیمی‌ترین آثار گیاهان اهلی‌شده توسط انسان در این منطقه است.

یکی از قدیمی‌ترین پژوهش‌های کشاورزی به شیوه امروزی در ایران، مربوط به ورود بذر پنبه آپلند در زمان امیرکبیر و مقایسه آن با ارقام محلی پنبه ورامین بوده است.

در سال ۱۳۰۶، با تأسیس دانشکده کشاورزی کرج و مدرسه فلاحت تهران، مقدمات تربیت متخصصین کشاورزی فراهم شد.

در سال ۱۳۳۱، ایران به عضویت سازمان خواروبار کشاورزی (فائو) درآمد. 

در سال ۱۳۳۸، مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در کرج تأسیس شد که وظایف آن شامل بررسی‌های به‌نژادی و به‌زراعی روی محصولات مهم زراعی و تولید بذر مادری گواهی‌شده است.

در سال ۱۳۵۵، بانک ژن فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.

اهداف اصلاح نباتات:

هدف نهایی علم اصلاح نباتات، تولید و معرفی رقم برتر از لحاظ زراعی و اقتصادی است. این اهداف عبارتند از:

افزایش عملکرد: یکی از مهم‌ترین اهداف است. گزارش سالانه ۷۱-۱۹۷۰ مرکز بین‌المللی اصلاح ذرت و گندم در مکزیک نشان می‌دهد که اصلاح نباتات اثر مهمی در افزایش محصول گندم در پاکستان و هندوستان داشته است.

پروژه افزایش عملکرد گندم در مکزیک از سال ۱۹۴۳ شروع شد و در مدت ۱۹ سال، میزان محصول گندم در مکزیک تقریباً چهار برابر شد.
این تحول به انقلاب سبز معروف شد.

افزایش سطح زیر کشت: با استفاده از گیاهان و ارقام مقاوم به تنش‌های محیطی مانند سرما، خشکی و شوری می‌توان سطح زیر کشت را افزایش داد.

بهبود کیفیت محصول: با توجه به تغییرات ذائقه بشر، باید در کیفیت محصولات تنوع ایجاد شود. 
به عنوان مثال، در یونجه، کیفیت محصول به میزان برگ و مقدار کاروتن و پروتئین آن بستگی دارد.

تولید گیاهان متحمل به آفات و بیماری‌ها: این هدف باعث کاهش مصرف سموم شیمیایی، کاهش آلودگی محیط زیست و صرفه‌جویی در هزینه می‌شود. به عنوان مثال، با اصلاح یونجه نسبت به آفت سرخرطومی برگ، از کاهش محصول جلوگیری شده است. 

استفاده مفید از فصل رشد: متخصصین به‌نژادی با افزایش مدت زمان دوره رویشی و بالا بردن رشد سریع، می‌توانند حداکثر استفاده را از فصل رشد ببرند. برای مثال، در چغندرقند که یک گیاه دوساله است و سرما باعث گلدهی آن می‌شود، می‌توان با تغییر فصل کشت از خسارت ناشی از گلدهی جلوگیری کرد.

برای حفظ درختان و تعادل حیات، به جز موارد بسیار ضروری، ازچاپ روی کاغذ، خودداری فرمایید.

غنی سازی برای کار آفرینی و مدیریت با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات

enriching   Management  &  Entrepreneurship by Information and Communications Technology